Online hoorcolleges tolkhouding en tolkethiek

Wanneer een tolkgesprek rustig en gestructureerd verloopt, is het enige waarop je hoeft te letten de inhoud van de boodschap en de vertolking daarvan. Maar dat is lang niet altijd het geval...

Deze online lesmodule bestaat uit vijf praktische lezingen waarin allerlei handvatten worden aangereikt ten behoeve van het oplossen van lastige gesprekssituaties. Situaties waarin de gedragscode van de tolk in het gedrang komt en moeilijk gewaarborgd kan worden. Hoe kan je bijvoorbeeld garanderen dat je getrouw tolkt als mensen door elkaar heen gaan praten? Of wanneer mensen ruzie gaan maken met elkaar? En hoe ga je om met jouw geheimhoudingsplicht wanneer je hoort dat iemand voornemens is een strafbaar feit te plegen? Deze en vele andere voorbeelden komen aan de orde tijdens deze serie. 

Jouw gedragscode waarborgen en interveniëren tijdens een tolkgesprek kan soms afstandelijk en bot overkomen en dat is natuurlijk niet de bedoeling. Sommige tolken zeggen soms plots en bijna schreeuwend: "De tolk onderbreekt!", terwijl onduidelijk blijft waarom er onderbroken wordt. Andere tolken spreken over zichzelf in de eerste persoon: "Ik moet even om herhaling vragen". Zo hoort dat niet, je moet over jezelf spreken in de derde persoon. Behalve deze voorbeelden kunnen er nog veel meer dingen misgaan. Wanneer je tolkinterventies adequaat toepast en goed traint, kan je veel professioneler overkomen en het gesprek laten daar waar het hoort: bij de gespreksvoerders!

Veel valt en staat bij hoe jij jouw rol hebt ingeleid aan het begin van het gesprek en aan de manier waarop je intervenieert. Hier komen we in de loop van de serie telkens op terug. Ook zal het schakelen tussen tolken in de 1ste persoon/ interveniëren in de 3de persoon als een rode draad door de serie lopen.

Lesschema

Vóór werkcollege I moet je de eerste drie lezingen hebben beluisterd. Lezing 4 en 5 moet je vóór werkcollege II beluisteren.

Lezing 1 - De introductie van de tolk en professionaliteit

Een goede introductie van de werkwijze van de tolk is dienend voor het goede verloop van het tolkgesprek. Als iedereen weet wat de regels van het spel zijn, is het gemakkelijker elkaar hierop te attenderen. De introductie legt de basis die nodig is voor het vertrouwen in de neutraliteit, onafhankelijkheid en geheimhouding van de tolk en is daarmee van essentieel belang om professioneel over te komen. 

In deze lezing worden de verschillende aspecten van de professionaliteit van de tolk besproken en worden diverse manieren getoond waarop je jouw werkwijze bij de gespreksvoerders kan introduceren.

Lezing 2 -  Waarom, wanneer en hoe interveniëren

De basis van een goede tolkinterventie is gelegen in een adequate introductie van jouw werkwijze (zodat je hier op kunt terugvallen) en het schakelen tussen tolken in de 1ste persoon/ interveniëren in de 3de persoon. Wanneer je tolkinterventies adequaat toepast en goed traint, kan je veel professioneler overkomen en het gesprek laten daar waar het hoort: bij de gespreksvoerders! 

Lezing 3 -  Getrouwheid

De getrouwheid van de vertolking kan door meerdere oorzaken onder druk komen te staan. Allereerst natuurlijk door een slechte notatie- en geheugentechniek, maar er kan ook van alles gebeuren aan de zijde van de gespreksvoerders wat het tolken lastig maakt: mensen praten door jou heen terwijl je nog niet bent uitgetolkt, mensen praten maar door en door, of ze worden boos op elkaar en willen niet meer naar elkaar luisteren. Allemaal heel vervelend.

Hoe ga je hiermee om? Hoe kun je op gepaste wijze assertief zijn en alles blijven tolken wat er wordt gezegd? Vragen om herhaling is namelijk geen fijne oplossing omdat je nooit garantie hebt dat hetzelfde wordt herhaald. Misschien weet de spreker niet meer wat hij zei of voegt hij nieuwe informatie toe. Tijdens deze lezing worden verschillende tolkstrategieën besproken.

Lezing 4 - Onafhankelijkheid en onpartijdigheid

Je kan als tolk op allerlei manieren verleid worden om betrokken te raken bij de inhoud van het tolkgesprek. Dit kan gebeuren omdat er expliciet een vraag aan je gesteld wordt, bijvoorbeeld om naar jouw mening of kennis te vragen. Maar je kan ook betrokken raken omdat de inhoud van het gesprek bijvoorbeeld emotioneel heel veel bij jou opwekt of omdat één van de gesprekspartners zich sterk tot jou richt en ervan uitgaat dat jij haar/hem beter begrijpt dan de Nederlandstalige hulp- of dienstverlener. 

Wanneer jou iets wordt gevraagd dat niet tot jouw taken behoort, dan is dat meestal iets dat dienstbaar is aan de positie van één van beide gespreksvoerders. Er wordt jou gevraagd iets beter uit te leggen, om iemand gerust te stellen, om iets te benadrukken, om even mee te lopen naar de andere balie om iets te regelen, etc. Ook kan je te veel onderdeel van het gesprek worden wanneer je registerverschillen gaat overbruggen en veel meer doet dan tolken wat er gezegd wordt. 

Tijdens deze lezing worden diverse tolkstrategieën besproken waarmee je kan voorkomen dat je in een gesprek wordt betrokken en hoe je op een adequate doch vriendelijke wijze afstand kunt houden van de inhoud van het gesprek. Er worden veel voorbeelden aangehaald. Er worden passende tolkinterventies aangereikt voor lastige tolksituaties. In deze lezing wordt onderzocht hoe we dienstbaar onze eigen rol kunnen vervullen en uit de taken van de gespreksvoerders kunnen blijven. 

Lezing 5 - Geheimhouding

Wantrouwen kan open communicatie in de weg staan. Daarom is de geheimhoudingsplicht van de tolk zeer belangrijk voor de totstandkoming van een volwaardige gespreksvoering. De tolk vermeldt dit uiteraard aan het begin van het gesprek, maar soms kan het nodig zijn de geheimhouding te benadrukken. Dat is één kant.

Aan de andere kant kan de geheimhoudingsplicht van de tolk ook als een last voelen. Wat te doen als je informatie over criminele activiteiten hoort? Of als je verneemt dat ouders hun dochter willen laten besnijden? Of je krijgt in de vreemde taal een hulpvraag toegefluisterd? Hoe ga je daar mee om?

En tot slot kan het ook zo zijn dat bepaalde gesprekken jou dusdanig aangrijpen dat je er voor jouw eigen verwerking écht even met iemand over moet praten. Deze drie verschillende aspecten van de geheimhouding worden in deze lezing besproken. 

Leerdoelen

De hoorcolleges en werkcolleges bereiden je voor op het onderdeel 'gesprekstolken' (rollenspel) van de integrale tolktoets of de tolkvaardighedentoets. 

Voertaal

Nederlands

Leesopdracht

Tijdens werkcollege I ontvang je het lesboek 'Tolktechnieken en Deontologie: een praktische handleiding voor gesprekstolken' waarin de drie verschillende tolktechnieken die je moet beheersen tijdens de tolktoets besproken worden:

• gesprekstolken (rollenspel)
• lang consecutief tolken (voordracht van drie minuten)
• à vue tolken (tolken van het blad)

In het boek worden ook diverse oefeningen beschreven en voorbeelden van notatietechniek gegeven.

Marijke Roelofsen

Van oorsprong juriste. Gevormd tot gespreks- en gerechtstolk en tot mediator. Ervaring opgedaan in zeer verscheidene werkomgevingen en gesprekssferen. Gewerkt voor rechtbanken, notarissen, advocaten en politie. Voor artsen, psychologen en maatschappelijk werkers. Voor internationale bedrijven, non-gouvernementele organisaties en voor topambtenaren van binnen- en buitenlandse ministeries.
Marijke Roelofsen heeft meerdere trainingen ontwikkeld op het gebied van tolkvaardigheden, tolkhouding en tariefberekenen. Zij begeleidt ook intervisiegroepen van tolken. De focus ligt altijd op observatie en professionele feedback. Deelnemers worden gestimuleerd de ander te laten zijn en te handelen zonder daarover te oordelen; dit biedt gelegenheid voor ontmoeting en ontwikkeling van beroepsvaardigheden.

Details over de reeks opnames:
Na aankoop van deze module  worden de 5 opnames aan de map 'Opnames' in uw KTV-account toegevoegd. U kunt de opnames gedurende 12 maanden afspelen via een laptop/computer/tablet met een goede internetverbinding en geluid(sboxen). U ziet de spreker en de presentatie in beeld. De hand-outs van deze presentaties bevinden zich in de documentenmap in de map Toetstrajecten in Mijn KTV.

Tip! Print de hand-out van de presentatie uit voordat u de opname afspeelt. Zo kunt u gemakkelijk aantekeningen maken en heeft u een referentie om uw evaluatieformulier in te vullen.

Duur: 5 uur en 98 minuten
Beschikbaarheid opnames: 12 maanden na beschikbaarstelling van de opnames

Certificaat van deelname voor Rbtv-tolken:
Toetskandidaten die reeds in het Rbtv ingeschreven staan voor een andere taal of als vertaler, ontvangen een certificaat van deelname per e-mail na het bekijken van de laatste opname en het invullen van het evaluatieformulier. Dit formulier dient binnen 14 dagen na werkcollege II ingevuld te worden. 

Toetskandidaten die nog niet in het Rbtv geregistreerd staan, hoeven niet online te evalueren en ontvangen geen certificaat.

Het evaluatieformulier voor Rbtv-tolken of -vertalers
In de map ‘Cursussen’ van uw KTV-account treft u ook het evaluatieformulier aan.

Tip 1! Bekijk vooraf het evaluatieformulier, zodat u weet wat er verwacht wordt.

Tip 2! Het is aanbevolen om na iedere lezing een stukje van uw formulier in te vullen. U weet dan nog waar de lezing over ging, wat u ervan vond en wat u is opgevallen. Het is belangrijk dat KTV aan de beschrijvingen en formuleringen op uit uw evaluatieformulier kan zien dat u daadwerkelijk de inhoud van de lezingen heeft beluisterd en begrepen. U kunt het formulier tussentijds opslaan en bij de afronding van de module definitief opsturen.

Uit uw evaluatieformulier moet per lezing blijken:

• wat u geleerd heeft;
• wat u van de spreker vond;
• waar het over ging (in uw eigen woorden);
• hoe de presentatie was opgebouwd;
• een aantal voorbeelden die de spreker noemde ter illustratie;
• in welke mate de inhoud relevant was voor uw tolkpraktijk.